موقعیت جغرافیایی و زیست محیطی شهرستان دشتیاری:

شهرستان دشتیاری در منتهی الیه جنوب شرقی ایران قرار گرفته است. از نظر موقعیت مختصات جغرافیایی، شهرستان دشتیاری در 25 درجه و4  دقیقه تا 26 درجه و 6 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 60 درجه و 55 دقیقه تا 61 درجه و 54 دقیقه شرقی واقع است. این بخش با مدارراس السرطان تنها یک درجه و 37 دقیقه فاصله دارد که قرار داشتن در چنین موقعیتی، شرایط خاص جغرافیایی و اقلیمی بویژه بالا بودن درجه حرارت و میزان کم نزولات آسمانی را به­وجود آورده است.  شهرستان دشتیاری از طرف شمال به شهرستان سربازو راسک، از غرب به بخش پلان و بخش مرکزی شهرستان چابهار، از شرق به کشور پاکستان و از جنوب به آب­های آزاد دریای عمان ختم می­شود. به­طوری که 85 کیلومتر خط ساحلی با دریای عمان و 132 کیلومتر مرز خشکی با پاکستان دارد به  این ترتیب امکان دسترسی به آب­های آزاد از این طریق برای  بخش دشتیاری جایگاه ویژه­ایی را به وجود آورده است.  مساحت منطقه دشتیاری حدود 6000  کیلومتر مربع است. شهرستان دشتیاری طبق آخرین سرشماری سال 1395 کشور دارای جمعیتی بالغ بر 79911 نفر و دارای  18079 خانوار می­باشد. شهرستان دشتیاری  دارای یک شهر، شهرنگور و دو بخش، بخش مرکزی به مرکزیت شهر نگور و بخش باهوکلات به مرکزیت دمپگ و چهار دهستان(دهستان نگور، سندمیرثوبان،درگس و باهوکلات) می­باشد.

مهم­ترین پوشش گیاهى شهرستان دشتیاری که نوع غالب و مشخص گیاهان این ناحیه را تشکیل مى­دهند عبارتند از: زیتون، توچ، کنار، کهور، خرما ،کتانى، بیدام، لول، استبرق (کرک) انجیر معابد، چش و …… در ناحیه ساحلى خلیج گواتر در نزدیکى محلى که رود خانه باهوکلات در 50 کیلومترى شرق دشتیاری به دریاى مکران (دریاى عمان) می­ریزد جنگل مانگرو بسیار زیبا و قابل توجهى از گونه حرا وجود دارد. باهوکلات یکى از پر آب ترین رودخانه هاى استان و عامل اصلى حیات و زندگى در جنوب بلوچستان به حساب می­آید. این رودخانه به­ویژه به دلیل زیستگاه تمساح ایرانى از نظرگردشگرى اهمیت فراوانى دارد.

یکی از زیربناهاى مهم و باارزش اقتصادی دشتیاری ماهی­گیرى است. در دشتیاری دو اسکله صیادى وجود دارد که عبارتند از؛ اسکله صیادی بریس و پسابندر. اسکله صیادی بریس 45 کیلومتر با مرکز شهرستان دشتیاری، شهر نگور و اسکله صیادی پسابندر 65 کیلومتر با مرکز شهرستان فاصله دارند.  تماشاى لنج­ها و قایق­هاى ماهی­گیرى و صیادان دریا دل که در حال صید ماهى­هاى گوناگون  مانند ماهى شیر، شوریده، حلوا و سنگسر و شاه میگوها هستند، دیدنى و خاطره انگیزاست. درحال حاضر حدود 40 درصد از ماهى تن کشور در این منطقه تولید مى‌شود که این مقدار قابل افزایش است. در شهرستان دشتیاری به دلیل وجود آب و هواى معتدل، هرساله دو مرتبه میگو در آن پرورش داده مى‌شود. شاه میگو در طول فصل محدود صید (یک تا دو ماه درسال ) سالانه بین ۲۰تا ۳۵ تن (درگواتر)صید مى­شود که ارزش صادراتى این آبزى به صورت دم عمل آورى شده و منجمد کیلو ۲۲ تا ۳۰دلار بوده و صادرات به روش زنده به ازاى هرکیلو از ۳۵ تا ۵۰ دلار ارزآورى دارد. سوزن دوزى، سکه دوزى (سامان)، حصیر بافى، ساخت ابزارآلات موسیقى و صنایع دستى دریایى و …  ازجمله فعالیتهایى است که به طور سنتی در شهرستان مذکور عمدتاً توسط زنان انجام می­شود و نقش موثرى در اقتصاد منطقه دارد.

محصولات کشاورزی شهرستان دشتیاری:

در حال حاضر عمده­ترین محصولات مورد کشت در بخش باغی شهرستان شامل موز، انبه ، چیچک، لیمو، گواوا و کنار و در بخش زراعی، سبزی و صیفی و محصولات جالیزی می‏باشد. همچنین میوه­هایی همچون نارگیل و خربزه درختی و سوغاتی از جنس ماهی و صنایع دستی را دارا می­باشد.

پیشینه تاریخی شهرستان دشتیاری:

لفظ دشتیاری از  واژه دشت +یاری تشکیل شده، دشت در بلوچی به معنی زمین وسیع و هموار که حاصل­خیز است می­گویند و یاری از نام یارمحمد دوزهمی گرفته شده است که حدود 400 سال قبل در مقابل بلیده­های راسک که قصد تصرف به منطقه را داشتند می­ایستد و همراه مردم در محل روستای دک و سنگان مجبور به نبردی سخت با بلیده­ها شده که موفق به شکست و عقب راندن آن­ها می­شود که به پاس تلاش و دلاوری هایش این دشت به نام مخفف وی؛ یاری دشت؛ نامگذاری می­شود که بعدها به دشتیاری مشهور می­گردد.

اقوام و آداب و رسوم در شهرستان دشتیاری:

مردم شهرستان دشتیاری به زبان  بلوچی و گویش جدگالی صحبت می­کنند.اکثریت ساکنین این منطقه تسنن و حنفی مذهب هستند.

مردان لباس مخصوص محلی بلوچی و زنان نیز علاوه بر چادر مخصوص بلوچی از لباس محلی بلوچی استفاده می نمایند.

غذاهای محلی شهرستان دشتیاری:

غذاهای محلی شهرستان دشتیاری شامل  قلیه­ماهی، ماهی­کباب، حواری، بریانی، تباهگ، ‌انباگ، بت و ماش، شودوده، ماشینگ، ماهیک، کورک، گلو هک، ناروش، کیش و دلگ و ….. می باشد.

در گویش محلى شهرستان دشتیاری به نان نگن گفته مى­شود نان­های محلی منطقه شامل نان تنوری، نان تینی ، نان مخصوص عشایر(پرانیگ)  و نان ذرت می­باشد. نان تینى به نان­هایی گفته می­شود که بر روى صفحه فلزى (تابه آهنى )پخته مى­شوند که تین موشى، تینى روغنى، دک ، سى سرک، ست پورى، رتى از انواع نان­های تینی بشمار می­روند.